Biurokracja jest to jedna z form organizacji, szczególnie rozpowszechniona w instytucjach państwowych.
Z założenia przyjętego przez Maxa Webera biurokracja miała być idealną i bezbłędną formą organizacji, jednakże wraz z jej rozrostem staje się ona jako system organizacyjny coraz bardziej dysfunkcjonalna.
Model idealnej biurokracji opracowany został przez Maxa Webera i przedstawiony w jego klasycznym dziele "The Theory of Social and Economic Organization". Wyróżnił on trzy rodzaje legitymowanej władzy:
- racjonalnej (legalnej) - opartej na przekonaniu o "legalności" zasad i normatywnych reguł sprawowania władzy oraz prawie tych, którzy zgodnie z nimi sprawują władzę do wykonania poleceń.
- tradycjonalnej - związanej silnie z przekonaniem o świętości nieprzemijającej tradycji i legitymizacji statusu tych, którzy sprawują zgodnie z nią władzę.
- charyzmatycznej - opartej na pewnych specyficznych i wyjątkowych cechach charakteru, heroizmie, świętości danej jednostki, a także na normatywnych wzorach postępowania i wynikającego z nich ładu jaki ona objawiła lub ustanowiła.
Weber twierdził, iż z władzą legalną w idealnej postaci mamy do czynienia gdy zatrudnionych w administracji biurokratów cechuje następujące postępowanie:
- Podlegają władzy jedynie w zakresie swoich oficjalnych obowiązków o bezosobowym charakterze. Posiadają więc wolność osobistą.
- Hierarchia urzędów w jakich działają jest jasno zdefiniowana.
- Każdy urząd odznacza się jasno zdefiniwanym zakresem kompetencji.
- Sprawowanie urzędu powiązane jest z dobrowolnie zawartą umową.
- Bardzo istotną rolę przy wyborze kandydata odgrywają jego kwalifikacje zawodowe.
- Pobory biurokratów odznaczają się ustaloną wysokością, wypłacaną w gotówce, pracownicy nabywają uprawnienia emerytalne. Jednak w niektórych przypadkach organ ma prawo do odwołania mianowanego urzędnika, natomiast ten ma zawsze prawo do rezygnacji.
- Sprawowany urząd jest traktowany jako jedyne lub główne zatrudnienie danej osoby.
- Zwierzchnicy mogą urzędnikowi przyznać awans uwarunkowany stażem pracy, osiągnięciami.
- Urzędnik pracuje w całkowitym oderwaniu od własności środków administrowania i nie ma prawa do "zawłaszczenia" swojego stanowiska.
- Jest on poddany ścisłej, systematycznej dyscyplinie i kontroli.
Według Webera biurokracja jako typ idealny powinna charakteryzować się przede wszystkim:
- precyzją działania
- szybkością
- elastycznością
- jednoznacznością
- efektywnością
- ciągłościa pracy
- dyskrecją
- subordynacją
- bezosobowością
- przepisorządnością
- racjonalnością
- zmniejszeniem do minimum tarć
- oszczędnością na kosztach
- dostosowaniem do potrzeb
- przewidywalnością zachowań
Dysfunkcje biurokracji
Robert K. Merton w pracy "Teoria Socjologiczna i struktura społeczna" wymienia możliwe dysfunkcje biurokracji:
- wyuczona nieudolność - Thorstein Veblen
- skrzywienie zawodowe
- psychoza zawodowa
- biurokratyczne błędne koło - Michel Crozier
- stworzenie człowieka organizacji
Dysfunkcje biurokracji zostały ujęte w quasi-naukowe prawa:
- prawo Parkinsona
- zasada Petera
- zasada Dilberta
Departamentalizacja oznacza grupowanie podobnych lub logicznie powiązanych prac. Pracownicy przydzieleni do wyspecjalizowanych zadań działu nabierają umiejętności i wprawy w swoich funkcjach, lecz codzienna rutyna może doprowadzić do utraty motywacji i wyzwań. Specjalizacja pracy zwiększa sprawność operacji i efektywność, jednakże może też prowadzić do znużenia i niezadowolenia pracowników. Głębia zadań oznacza stopień kontroli sprawowanej przez pracownika nad jego pracą. Zakres zadań dotyczy ich zróżnicowania i liczby umiejętności potrzebnych do wywiązania się z nich. Badania wykazały, że wielu ludzi wykazuje większe zainteresowanie swoją pracą i odczuwa dumę oraz ma poczucie własnej wartości, gdy głębia i zakres zadań są duże. Szablon:Wikiquote
|
Ta strona zawiera treści z Wikipedii.
Oryginalny artykuł był umieszczony pod nazwą Biurokracja. Lista autorów jest dostępna w
historii strony. |